Wyrównajmy szanse, edukacja bez korepetycji

Jednym z wielu poważniejszych problemów polskiej edukacji jest problem powszechnie dostępnych i na szeroką skalę stosowanych korepetycji. (Dla porównania - korepetycje w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej są nieznane.) Nie ulega wątpliwości, że niska jakość polskiej edukacji pociąga za sobą wysokie koszta korepetycji i dodatkowych lekcji. Staje się to z kolei przyczyną korupcji, nieefektywności systemu oświaty, pogłębiania nierówności edukacyjnych, zmniejsza szanse biedniejszej młodzieży na dobre przygotowanie do przyszłej pracy i jej znalezienie. Ponadto zjawisko to powoduje spadek motywacji u nauczycieli, którzy niechętnie się dokształcają. Z raportu Instytutu Spraw Publicznych wynika, że w 2004 roku z prywatnych odpłatnych lekcji indywidualnych korzystało 50% uczniów.

Dlaczego mówimy "nie!" korepetycjom? Korepetycje niosą ze sobą pozytywne i negatywne zjawiska: pogłębiają wiedzę, ale jednocześnie zwiększają nierówność w dostępie do edukacji i mogą być formą korupcji. Większość korepetycji to szara strefa gospodarki. Obejmują wszystkie poziomy i rodzaje szkół. Przyczyn można doszukiwać się w tym, że szkoły wymagają, a nie uczą. Nie jest trudno znaleźć korepetytora, funkcjonuje również prężny rynek kursów. Studenci pierwszego roku, których poddano badaniom ankietowym twierdzą, że lekcje prywatne bardzo im pomogły w dostaniu się na studia. Dwie trzecie określających warunki ekonomiczne rodziny jako dobre, brało korepetycje, natomiast jedna trzecia studentów, biorących korepetycje, określała swe warunki jako złe. W ciągu roku szkolnego wydatki na korepetycje średnio wyniosły około 3000 zł. Studenci twierdzili, że na korepetycjach nauczyciele nauczają lepiej i staranniej niż na lekcjach.

Brakuje społecznej dyskusji na temat korepetycji przygotowujących do egzaminów zewnętrznych. Przyczyną może być fakt, że znikł pewien poziom aktywności społecznej. Kilka lat temu w wyniku tej aktywności powstały szkoły społeczne. Bardzo słabo funkcjonują stowarzyszenia rodziców i nauczycieli.

Pierwszym tematem debaty powinna stać się funkcja dydaktyczna szkoły. Jakie działania należy podjąć, aby funkcja certyfikacyjna szkoły przestała być dominująca? Drugim tematem jest naprawa funkcji socjalizacyjnych szkoły. Należy monitorować szkoły pod kątem przeciwstawienia się instytucjonalnej niewydolności, której symptomem są korepetycje. Są kraje, w których uczniowie mają wysokie wyniki (Finlandia), a zjawisko korepetycji prawie nie występuje.

Profesor Elżbieta Putkiewicz (Instytut Spraw Publicznych) z badań wyciąga następujące wnioski: powszechne w szkole korepetycje tworzą szarą strefę edukacji, która może świadczyć o porażce polityki oświatowej państwa. Zjawisko korepetycji jest złożone i nie podlega jednoznacznej ocenie - ma swoje dobre strony, np. na ogół wysoką skuteczność dydaktyczną, oraz szereg negatywnych konsekwencji pedagogicznych, społecznych, etycznych i ekonomicznych. Istnieje potrzeba zainicjowania dyskusji i systematycznego monitorowania zjawiska oraz uwzględnienia problemu korepetycji w kształceniu nauczycieli.

W programie naszej Partii zawarliśmy kilka kluczowych punktów, mających na celu nie tylko znaczne ograniczenie (lub całkowitą likwidację) korepetycji, ale ogólne polepszenie jakości i zracjonalizowanie systemu edukacji oraz wyrównania szans w dostępie do niej. Oto nasze postulaty:

Upowszechnić wychowanie przedszkolne dla pięciolatków

Wzrasta udział dzieci w edukacji przedszkolnej, lecz w niektórych krajach konieczny jest postęp w tym zakresie (np. w Polsce).

Coraz częściej europejskie dzieci rozpoczynają naukę na poziomie przedszkolnym. Instytucje opieki nad dzieckiem oraz ośrodki zabaw proponują często swoje usługi przede wszystkim najmłodszym. Później placówki o charakterze edukacyjnym, należące do systemu szkolnego bądź nie, przyjmują dzieci począwszy (najpóźniej) od czwartego roku życia. W tych placówkach dziećmi zajmuje się wykwalifikowany personel, posiadający przygotowanie pedagogiczne.

W całej Unii Europejskiej około 90% dzieci czteroletnich uczęszcza do takich placówek. Już w 1980 r. ich odsetek szacowano na około 60%. Średnia w krajach kandydujących była niższa, w 1999r. wyniosła ona 55%. Średni okres uczęszczania do przedszkoli w tych krajach nie jest natomiast wiele krótszy od tego, który obserwujemy w Unii Europejskiej. Można to wyjaśnić faktem późniejszego wstępowania do szkoły podstawowej w krajach kandydujących, za wyjątkiem Cypru i Malty.

Cele kształcenia przedszkolnego są bardzo podobne we wszystkich krajach. Obejmują one: rozwój, samodzielność, odpowiedzialność, dobre samopoczucie, wiarę w siebie, postawy obywatelskie, przygotowanie do życia szkolnego itp. Inaczej mówiąc, chodzi o nauczenie małych dzieci umiejętności uczenia się - co jest w dzisiejszych czasach celem nadrzędnym - aby przygotować je do uczenia się przez całe życie (kształcenia ustawicznego).

W zależności od wieku dzieci, można wyróżnić dwa modele grupowania: model szkolny i model rodzinny. Około czwartego roku życia ten drugi sposób, integrujący dzieci w różnym wieku w tej samej grupie, stosowany jest w Danii, Niemczech, Finlandii i Szwecji. W pozostałych krajach dzieci są grupowane albo w różnych klasach zgodnie z wiekiem (model szkolny), albo oba modele działają obok siebie. Normy odnoszące się do maksymalnej liczby dzieci przypadających na jednego dorosłego opiekuna są na ogół wyższe w krajach stosujących model szkolny. W większości tych krajów wynoszą one między 20 i 25 dzieci. W Polsce liczby te niestety często są dużo wyższe.

Mając na względzie potwierdzoną rolę edukacji przedszkolnej w ułatwieniu przyszłej nauki, można cieszyć się z tendencji do zwiększania liczby dzieci uczęszczających do instytucji o charakterze edukacyjnym na tym poziomie. Aby taka tendencja utrzymała się, konieczne jest usuwanie przeszkód, które jeszcze uniemożliwiają dostęp do tych instytucji niektórym dzieciom. Z pewnością zwiększenie oferty w niektórych krajach, w tym w Polsce, mogłoby przyczynić się do poprawy sytuacji. Roli wczesnego rozpoczęcia edukacji przedszkolnej nie da się przecenić – ma ona ogromne znaczenie w przygotowaniu dziecka do dalszego edukowania się. Zdecydowanie należy umożliwić każdemu, w tym najuboższemu dziecku, możliwość uczęszczania do placówek przedszkolnych. Im wcześniejsza edukacja, tym mniejsze ryzyko późniejszych problemów w szkole, w tym także pobierania dodatkowych płatnych lekcji.

Objąć nauką szkolną sześciolatki

Unia Europejska nie narzuca krajom członkowskim jednolitego systemu nauczania. Każde z państw kształtuje go dowolnie. Ministrowie edukacji "Piętnastki" spotykają się jednak, aby ustalać priorytety polityki oświatowej w poszczególnych krajach.

Efektem ich współdziałania były reformy systemów edukacji przeprowadzone w wielu państwach Unii Europejskiej. Ich głównym celem było dostosowanie kształcenia do wymogów szybko zmieniającej się rzeczywistości.

Zrezygnowano, więc z encyklopedycznego systemu nauczania na rzecz wyrabiania u uczniów takich umiejętności jak: czytanie ze zrozumieniem, praca zespołowa, swobodne porozumiewanie się w językach obcych. Zwiększono liczbę roczników młodzieży objętej obowiązkowym szkolnictwem ogólnokształcącym, obniżono wiek, w którym dzieci rozpoczynają edukację (w Luksemburgu i Irlandii Północnej obowiązkowa nauka zaczyna się w wieku 4 lat, w Holandii i Wielkiej Brytanii – w wieku 5 lat, w Danii, Finlandii i Szwecji – w wieku 7 lat). Wprowadzono również nauczanie dwóch języków obcych.

Mimo reform, które miały podobne założenia i cele, różnice w systemach edukacji poszczególnych państw "Piętnastki" są nadal ogromne. Nowoczesnymi systemami edukacji mogą pochwalić się państwa skandynawskie. Na przykład w Danii szkoły zawodowe utrzymują stały kontakt z firmami, które najpierw przyjmują uczniów na praktyki, a potem zatrudniają na stałe. Słabo z reformą edukacji radzą sobie natomiast Grecy. Brakuje tam zarządzania na szczeblu lokalnym, klasy są przeładowane, uczniowie mają słaby dostęp do Internetu, a w szkołach nie przykłada się należytej wagi do nauki języków.

Elementy polityki oświatowej Unii Europejskiej realizowane są poprzez wspólne programy wdrażane w ramach narodowych systemów edukacyjnych ( programy Socrates, Leonardo da Vinci i Młodzież).

Ponadto poprzez fundusze strukturalne (zwłaszcza przez Europejski Fundusz Społeczny) do państw i regionów Unii Europejskiej kierowane są środki na szkolenia zawodowe, pośrednictwo pracy i promowanie mobilności zawodowej. W Polsce obniżenie wieku szkolnego mogłoby przynieść wiele wymiernych rezultatów.

Wprowadzenie nauczania dwóch języków obcych w szkole podstawowej

Jak powszechnie wiadomo, jedną z bardziej prężnych gałęzi korepetycyjnego przemysłu stanowią właśnie języki obce. W Polsce ich nauczanie często jest mało efektywne lub nie ma go wcale. Dlatego postulujemy wprowadzenie aż dwóch języków obcych już w szkole podstawowej. Oczywistym jest, że im dziecko młodsze, tym większe ma zdolności w ich przyswajaniu. Należy także pamiętać, że będąc członkiem Unii Europejskiej każdy z nas powinien znać przynajmniej jeden język unijny, jeśli nie w stopniu zaawansowanym, to wysoce komunikatywnym. Wczesne nauczanie języków obcych na pewno nie spowoduje dyskryminacji naszych dzieci na unijnym rynku pracy za kilkanaście lat. Przeciwnie – władając dwoma językami będą one miały większą szansę na dostanie ciekawej, dobrze płatnej pracy na terenie całej Unii Europejskiej.

Zapewnijmy w szkołach lekcje wyrównawcze dla dzieci, które mają problemy z nauką

Powinno się opracować projekt, który umożliwiałby każdemu dziecku równą edukację. Projekt taki powinien być realizowany w każdej placówce. Cele placówki realizującej projekt:

• Praca z uczniem zdolnym w kołach zainteresowań, wprowadzająca go w świat wiedzy;
• Praca z uczniem słabym w formie zajęć wyrównawczych oraz pomocy koleżeńskiej;
• Rozwijanie i indywidualnych zainteresować uczniów poprzez udział w konkursach;
• Pomoc uczniom ze specyficznymi problemami edukacyjnymi poprzez różnego rodzaju zajęcia (np. z programu profilaktycznego oraz inne zajęcia pozalekcyjne);
• Wyrównywanie poziomu wiedzy oraz jej poszerzanie poprzez edukację internetową;
• Poszerzanie i wyrównywanie poziomu wiedzy poprzez zajęcia prowadzone przez świetlice szkolną i bibliotekę;
• Pobudzanie oraz rozwijanie uzdolnień uczniów w ramach różnorodnych programów unijnych (np. Socrates Leonardo da Vinci II) oraz w ramach organizacji współpracujących ze szkoła lub pozaszkolnych;
• Publikowanie na szkolnych stronach internetowych informacji ułatwiających zdobywanie wiedzy;
• Założenie systemu poczty wewnętrznej uczeń-nauczyciel pomagającej rozwiązywać problemy edukacyjne.
• Formy pracy:
  • Przygotowanie, przeprowadzenie ankiet związanych z organizacją i potrzebą zajęć w kołach zainteresowań, udział w zajęciach wyrównawczych, zajęciach profilaktycznych, konkursach oraz innych formach wspomagających ucznia w edukacji gimnazjalnej, m.in. koła zainteresowań, zespoły wyrównawcze, zajęcia profilaktyczne, konkursy, olimpiady, edukacja internetowa, zajęcia świetlicowe, biblioteka szkolna. Ponadto szereg kursów dokształcających dla nauczycieli, poznawanie projektów unijnych i wdrażanie ich w życie.
• Planowane efekty:
  • Pomoc uczniom w poszerzaniu, wzbogacaniu oraz wyrównywaniu braków, co ograniczy korzystanie z korepetycji;
  • Stworzenie systemu szkoły otwartej na potrzeby ucznia poprzez realizację form nowych zajęć (edukacja interaktywna - wiedza, zadania, konkursy -zamieszczanie na szkolnej stronie WWW);
  • Koła zainteresowań skierowane na potrzeby ucznia;
  • Zajęcia wyrównawcze z nauczycielami, klasowo-koleżeńskie;
  • Wycieczki organizowane przez szkolne koła sportowe oraz wspierane z funduszy unijnych;
  • Prezentacja i realizacja własnych pomysłów poprzez dzielenie się wiedzą na organizowanych forach dyskusyjnych.

Programy unijne, które mogą okazać się bardzo potrzebne w reformowaniu polskiej edukacji, w realizowaniu wielu ciekawych projektów, także tych przedstawionych powyżej przeze mnie: COMENIUS, EURIDICE, ARION.

Rozdział 6-ty: Uczmy się języków
 
Strona główna   |   Dział: Stanowisko